Honor Lontrusa – Literatura – Książki dla młodzieży

Książka dzieli się na dwie części – „Miasto” i „Dezerter” – które łączy postać głównego bohatera Antka. Akcja pierwszej rozgrywa się w Gnieźnie. Wraz z Antkiem, wychowywanym przez babcię trzynastolatkiem, który zamiast siedzieć w szkolnej ławie, szwenda się po mieście, poznajemy Gniezno początków XX wieku. Kończy się I wojna światowa, do miasta docierają radosne wieści z innych ziem Polski: Niemcy lada dzień skapitulują.

W Gnieźnie też trwają przygotowania do przejęcia władzy, powstają drużyny skautowskie, Polacy bojkotują niemieckie sklepy i zakłady usługowe, coraz otwarciej rozmawiają w ojczystym języku, w oknach wywieszają biało-czerwone flagi.

Mężczyźni rozbrajają niemieckich żołnierzy i szykują się do walki, a kobiety organizują punkty sanitarne. W mieście czuć atmosferę wolności, której poddaje się i Antek. Z zaborcą walczy po swojemu, strzelając z procy do niemieckich żołnierzy i wraz z innymi burząc pomnik kaisera, znienawidzonego cesarza Fryderyka III. Jest jednak tylko trzynastolatkiem, a ten wiek ma swoje prawa, niezależnie od wielkiej polityki.

Antek biega więc po mieście, zakochuje w pannie Krysi, a od czasu do czasu wdaje w bójki z takimi jak on łobuzami. Jednak, kiedy jedna z bijatyk kończy się przymusową pracą przy sprzątaniu klasztoru franciszkanów, polityka wciąga go w swój wir, a właściwie w kanał. Lochy pod klasztorem i sąsiednią kamienicą kryją tajemnicę, którą ciekawski chłopak stara się rozwikłać. Odkrywa antypolski spisek.